Een kwestie van context
‘Architectuur is altijd verbonden aan een specifieke situatie, maar ze moet deze situatie ook overstijgen en laten zien als onderdeel van een allesomvattende en betekenisvolle totaliteit.’ (Christian Norberg Schulz)
Iedere architecturale uiting begint met een analyse van de site en de implantatie, oriëntatie, topografie, visuele verhoudingen en bestaande landschapselementen en ruimtelijke bebouwing. In dit nummer van ABSTRACT Architecture gaan we dieper in op de context, die aan het denken zet en een bepalend element is in een globale creatie die het structurele aspect verrijkt, het aantrekkelijk maakt voor de gebruiker en de omgeving haar eigen identiteit geeft.
Maar is er een enkel model dat beantwoordt aan een unieke context of zijn er daarentegen universele modellen die eindeloos ingezet kunnen worden?’
Architectuur zonder de context van een stad en een landschap blijft een zonderling artefact. De hedendaagse architecturale expressie, die algemeen wordt beschouwd als ‘modern’, is vaak een stereotype, dat eindeloos herhaald wordt, controleerbaar is en vaak gewoontjes lijkt. Toch wordt de toegevoegde waarde van de architectuur zowel bepaald door materiële als door immateriële elementen. Elk project moet een uniek antwoord zijn op een unieke plaats.
‘Fuck the context!’ (Rem Koolhaas)
Architectuur is een politieke gesitueerde en complexe handeling. Op basis van zijn onderzoek, dat hij deed in Delirious New York (1978), komt Rem Koolhaas in zijn manifest Bigness or the problem of the large (1995) met de vijf axioma’s van de ‘Bigness theory’. Hij schrijft dat een gebouw dat een bepaalde omvang overschrijdt, niet meer in verhouding staat tot de context waarvoor het is bedoeld, dat ze in het beste geval gewoon naast elkaar bestaan. In werkelijkheid creëert hij zijn eigen interne context. Zo wordt het weigeren van de context, dat zelfreferentiële architecten op verschillende manieren uiten, een contextualisering op zich.
Kenneth Frampton verdedigt het idee dat de architectuur alleen kritisch kan blijven als ze een ‘strategie van verzet’ gebruikt en afstand neemt van zowel de ‘geest van verlichting en de mythe van de vooruitgang’ als van ‘ieder onrealistisch en reactionair verlangen om terug te keren naar architectonische vormen uit het pre-industriële tijdperk’. Alleen door dit verzet te cultiveren en elementen te gebruiken die onrechtstreeks geleend worden bij facetten die eigen zijn aan elke context, kan de culturele identiteit behouden blijven.
Tot slot doet de architectuur een beroep op twee duidelijk te onderscheiden competenties: een collectief belang dat een collectieve logica volgt en het persoonlijke belang dat een persoonlijke logica volgt. Architectuur krijgt pas betekenis als deze twee logica’s samen worden toegepast. Architectuur zit ergens tussen de idealen in van degene die ontwerpt, degene die bewoont en degene die verkent.
Nicolas Houyoux, Hoofdredacteur
